خطاب ترتبیخطاب ترتبی به خطاب متوجه به تکلیف مهم، بعد از عصیان تکلیف اهمّ اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفخطاب ترتبی خطابی است که به تکلیف مهم در صورت عصیان مکلف از انجام تکلیف اهم، تعلق می‌گیرد؛ یعنی خطابی که فعلیت آن بر عصیان تکلیف اهم مترتب است. ۲ - بیان نمونهدو خطاب از سوی مولا صادر شده: یکی «صلّ» و دیگری «ازل النجاسة عن المسجد»، که خطاب «صل» درصورت وسعت وقت نماز ، خطاب به مهم، و خطاب به « ازاله نجاست » خطاب به اهم است و شارع نخست خطاب اهم را، و در صورت سرپیچی مکلف، خطاب مهم را متوجه او نموده است. این گونه خطاب را خطاب ترتبی می‌نامند؛ برای مثال، خطاب «ازل النجاسة عن المسجد و الاّ فصلّ» خطاب ترتبی است. هم چنین است خطاب پدر به فرزند که «اگر درس نمی‌خوانی، ورزش کن»، که خطاب به ورزش درصورت نافرمانی خطاب درس خواندن، به فعلیت می‌رسد. ۳ - پانویس۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۴۴۹، برگرفته از مقاله «خطاب ترتبی». |